Czasami sprawca przemocy nie okazuje skruchy, nie bierze odpowiedzialności za wyrządzoną krzywdę i nie stara się jej naprawić, pojednanie może nie przynieść uzdrowienia, ale może być niebezpieczne zarówno dla osoby, która doświadczyła przemocy, jak i dla samej społeczności – o wskazówkach Jezusa, jak przebaczać i jednocześnie troszczyć się o nawrócenie brata lub siostry pisze dr Amy-Jill Levine, profesor Nowego Testamentu i Nauk Żydowskich, pierwsza Żydówka wykładająca Nowy Testament w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 10 września.

Jezus w Ewangelii zachęca, aby przebaczać winnemu „siedemdziesiąt siedem razy”. Jednocześnie z Jego słów wynika, że tak samo ważna jak przebaczenie jest szczera troska o nawrócenie sprawcy. Chrystus nigdy nie umniejsza powagi zła i nie mówi, że nic się nie stało. „Jezus naucza, że dla każdego, kto stałby się powodem grzechu dla członków wspólnoty, których nazywa +maluczkimi+ (wyrażenie +maluczcy+ sugeruje osoby potrzebujące ochrony) lepiej byłoby, aby utonął” – podkreśla dr Amy-Jill Levine.

Jako że „zgromadzenie jest miejscem, w którym należy chronić bezbronnych, a nie zmuszać ich do przebywania w obecności zatwardziałych oprawców”, Jezus daje trzy wskazówki dające sprawcy szansę na nawrócenie. Pierwszym krokiem jest osobiste napomnienie winnego brata lub siostry: jego celem jest przemiana, a nie wstyd. „Zdaniem ewangelisty Mateusza grzech nie powinien prowadzić do społecznej nienawiści; powinien doprowadzić do skorygowania sytuacji na poziomie wspólnotowym” – wyjaśnia profesor Nowego Testamentu i Nauk Żydowskich.

Jeśli pierwszy krok okazał się nieskuteczny, Mateusz radzi, aby ze sprawcą skonfrontowało się dwóch lub trzech świadków. „W ten sposób unika się publicznego upokorzenia, ale zwiększa się powaga z jaką zgromadzenie traktuje dane wykroczenie. Członkowie zgromadzenia ponownie zachęcają brata lub siostrę, który dopuścił się złego czynu, aby się nawrócił” – zaznacza dr Amy-Jill Levine.

Jeżeli drugie podejście nie powiedzie się, należy poinformować zgromadzenie o przestępstwie, a następnie porozmawiać ze sprawcą. „Jeśli trzecia próba się nie powiedzie, Mateusz poucza: +Niech ci będzie jak poganin i celnik!+” – przypomina dr Levine. Osoby, które dopuszczają się złych czynów i nie okazują skruchy należy usunąć ze zgromadzenia, ale to nie oznacza, że przestają być braćmi i siostrami. „Traktując sprawcę przemocy jako grzesznika, poganina jak i celnika, wspólnota zawsze żywi nadzieję na jego pokutę i poprawę. Łącząc troskę o przebaczenie ze wspólnotowym pouczeniem, Ewangelia chroni tych, wobec których zgrzeszyli” – podsumowuje dr Levine.

Publikujemy pełny tekst komentarza:

Fragment z Mateusza 18,15-20 stanowi część czwartego przemówienia w tej Ewangelii na temat organizacji wspólnoty. Ukazuje on kontekst, w którym Jezus udziela polecenia Piotrowi, aby przebaczył winnemu bratu lub siostrze „siedemdziesiąt siedem razy” (Mt 18,22). Kontekst jest tu ważny, ponieważ ukazuje, że Jezus nie zmusza poszkodowanych osób do przebaczenia. Jezus również nie twierdził, że ludzie, którzy nie potrafią zmusić się do przebaczenia, są psychicznie ograniczeni, samolubni lub źli.

Przebaczenie niekoniecznie może być najlepszą odpowiedzią zwłaszcza w sytuacji, kiedy brat lub siostra, którzy dopuścili się przestępstwa nie okazują skruchy, nie biorą odpowiedzialności za wyrządzoną krzywdę i nie starają się jej naprawić. W takich przypadkach pojednanie może nie przynieść uzdrowienia, ale może być niebezpieczne zarówno dla osoby, która doświadczyła przemocy, jak i dla samej społeczności. A zatem osiemnasty rozdział Ewangelii Mateusza nakazuje, aby ekkelsia, czyli wspólnota chroniła tych, którzy zostali skrzywdzeni.

W Ewangelii Mateusza 18,6 Jezus naucza, że dla każdego, kto stałby się powodem grzechu dla członków wspólnoty, których nazywa „maluczkimi” (wyrażenie „maluczcy” sugeruje osoby potrzebujące ochrony) lepiej byłoby, aby utonął. Zgromadzenie jest miejscem, w którym należy chronić bezbronnych, a nie zmuszać ich do przebywania w obecności zatwardziałych oprawców.

W dalszej części rozdziału znajdują się wskazówki dotyczące reprymendy. Jeśli „twój brat” (gr. adelphos; powinniśmy też dodać „siostra”, ponieważ kobiety również były członkami zgromadzenia) „zgrzeszył przeciwko tobie”, wskazane jest poufne napomnienie. Przykład ten nawiązuje do Księgi Kapłańskiej 19,17, do jednego z najbardziej znanych wersetów: „Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego”. Według Księgi Kapłańskiej 19,17: „Nie będziesz żywił w sercu nienawiści do brata. Będziesz upominał bliźniego, aby nie zaciągnąć winy z jego powodu”.

Zdaniem ewangelisty Mateusza grzech nie powinien prowadzić do społecznej nienawiści; powinien doprowadzić do skorygowania sytuacji na poziomie wspólnotowym. Pierwszym krokiem jest osobiste napomnienie winnego brata lub siostry: jego celem jest przemiana, a nie wstyd. Jeśli pierwszy krok okazał się nieskuteczny, Mateusz 18,16 radzi, aby ze sprawcą skonfrontowało się dwóch lub trzech świadków. W ten sposób unika się publicznego upokorzenia, ale zwiększa się powaga z jaką zgromadzenie traktuje dane wykroczenie. Członkowie zgromadzenia ponownie zachęcają brata lub siostrę, którzy dopuścili się złego czynu, aby się nawrócili.

Jeżeli drugie podejście nie powiedzie się, należy poinformować zgromadzenie o przestępstwie, a następnie porozmawiać ze sprawcą. Jeśli trzecia próba się nie powiedzie, Mateusz 18,17 poucza: „Niech ci będzie jak poganin i celnik!”

Osoby, które dopuszczają się złych czynów i nie okazują skruchy należy usunąć ze zgromadzenia, ale nadal pozostają one braćmi i siostrami. Istotnie, Ewangelia jest skierowana właśnie do celników i pogan. W Ewangelii Mateusza 9,13, odpowiadając na pytanie, dlaczego spożywa posiłki z celnikami – znanymi z finansowego obciążania ludności oraz z kolaboracji z rzymskim rządem – Jezus stwierdza: „Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników”. Przedostatni werset Ewangelii Mateusza, 28,19, stwierdza: „nauczajcie wszystkie narody” (panta ta ethne).

Traktując sprawcę przemocy jako grzesznika, poganina jak i celnika, wspólnota zawsze żywi nadzieję na jego pokutę i poprawę. Łącząc troskę o przebaczenie ze wspólnotowym pouczeniem, Ewangelia chroni tych, wobec których zgrzeszyli.

Łącząc troskę o przebaczenie z dobrem zgromadzenia, Ewangelia chroni „maluczkich” i bezbronnych, którzy doświadczyli przemocy przed dodatkową krzywdą. Zrobienie czegokolwiek innego oznaczałoby stanie się powodem do grzechu dla osób, które wspólnota ma chronić.

O Autorce:

Dr Amy-Jill Levine jest profesorem Nowego Testamentu i Nauk Żydowskich Mary Jane Werthan University w Vanderbilt Divinity School, Graduate Department of Religion oraz Department of Jewish Studies; jak również Woolf Institute, Centre for the Study of Jewish-Christian Relations, Cambridge UK. Wygłosiła ponad 500 wykładów na temat Biblii, relacji chrześcijańsko-żydowskich oraz religii na całym świecie. Wiosną 2019 roku jako pierwsza Żydówka wykładała Nowy Testament w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie; w 2021 roku została wybrana na członka Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk.

Centrum Heschela KUL