Ostatni tydzień adwentu jest poświęcony w liturgii w sposób szczególny Maryi, tak jak trzeci tydzień św. Janowi Chrzcicielowi. W tym roku z tego tygodnia pozostaje tylko niedziela, bo w poniedziałek mamy Boże Narodzenie. Tym bardziej więc zwróćmy uwagę na ewangelię o Zwiastowaniu – pisze w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 24 grudnia ks. Paweł Rytel-Andrianik, biblista i publicysta, szef sekcji polskiej Radia Watykańskiego i serwisu Vatican News.

Publikujemy cały tekst komentarza:

„Zdrowaś Maryjo”

Najstarsza na świecie inskrypcję Maryjna jest napisana w języku greckim. Znajduje się na podstawie kolumny ze świątyni, która stała na miejscu zwiastowania w Nazarecie. Są to słowa XE MAPIA (Chaire Maria), będące nawiązaniem do pierwszych słów jakie wypowiedział do Maryi archanioł Gabriel, co tłumaczymy „Zdrowaś Maryjo”. W oryginale greckim „Chaire” oznacza „raduj się”.

Imię Maryja

Istnieje ok. stu hipotez wyjaśnienia imienia „Maryja”. Niektórzy wyprowadzają jego znaczenie od mar (gorzki) + yam(morze). Co przypominałoby gorzkie życie w niewoli Egipskiej (zob. Wj 1,14) i przejście przez morze. Św. Hieronim w bardzo wolnym tłumaczeniu, a raczej parafrazie, widział tu kombinację dwóch słów hebrajskich ´or (światło) + yam(morze), stąd tytuł łaciński Stella Maris (Gwiazda Morza), patronka żeglarzy. Inni zaś uważają, że imię to zostało adoptowane od egipskiego słowa merari tzn. umiłowany/a, co wydaje się bardzo prawdopodobne.

Siostra cioteczna Elżbieta?

Czytając ewangelię o zwiastowaniu warto się też zastanowić nad słowami Pisma świętego: „krewna Twoja Elżbieta”. O jakim pokrewieństwie mówił Anioł? Trudno to jednoznacznie określić, ale można się odnieść do źródeł wczesnochrześcijańskich.  I tak św. Hipolit (+236) podaje, że św. Anna miała siostrę o imieniu Sobe, która była matką św. Elżbiety. Według tej hipotezy św. Elżbieta byłaby siostrą cioteczną Maryi. To twierdzenie zostało zapewne zaczerpnięte przez św. Hipolita z apokryficznych pism, a następnie utrwalone w liturgicznej księdze pisanej po grecku zwanej Menologium. Trudno obecnie zweryfikować tę hipotezę, ale jednocześnie nie można ignorować hipotezy z tak antycznego czasu.

Pierwsze sanktuaria Matki Bożej – Kathisma – Betlejem – Matarieh

Między Jerozolimą a Betlejem widać odkryte niedawno fundamenty kościoła z ok. 390 r. To miejsce nazywa się Kathisma. Nazwa pochodzi od gr. kathizō (odpocząć, usiąść). Właśnie tutaj Matka Najświętsza powiedziała św. Józefowi, że wkrótce powije Dziecię. Wspominają o tym starożytne pisma (Protoewangelia Jakuba 17,2nn; Ormiańska Ewangelia Dzieciństwa 8, 1nn). Pierwsi chrześcijanie przywiązywali do tego miejsca niezwykłą wagę, co poświadcza starożytność tej budowli.

Blisko jest już Bazylika Narodzenia, gdzie w podziemiach jest grota, w której wg tradycji przyszedł na świat Jezus. Miejsce urodzin jest zaznaczone gwiazdą z łacińskim napisem, który brzmi w tłumaczeniu: „Tutaj z Maryi Dziewicy narodził się Jezus Chrystus”. Pierwszy kościół stanął na tym miejscu już w 326 r. staraniem cesarzowej Heleny.

Święta Rodzina była zmuszona do ucieczki do Egiptu. Do dziś w Kairze wskazuje się miejsce Matarieh, gdzie wg. tradycji miała ona przebywać. Szczególnie w Egipcie Maryja jest czczona tak przez Chrześcijan jak i przez Muzułmanów, którzy uznają Ją za matkę proroka.

To tylko niektóre informacje o życiu Matki Najświętszej związane ze Zwiastowaniem i Bożym Narodzeniem. Literatura wczesnochrześcijańska i mariologiczna jest bardzo bogata pod tym kątem.

O autorze:

Ks. Paweł Rytel-Andrianik - doktor nauk orientalnych Uniwersytetu w Oksfordzie oraz doktor nauk biblijnych i archeologii Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie. Były rzecznik Konferencji Episkopatu Polski (2015-2020), a następnie dyrektor Biura Komunikacji Zagranicznej Episkopatu. Od października 2022 r. wicedyrektor Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela, a od lipca 2023 szef sekcji polskiej Radia Watykańskiego i serwisu Vatican News.

Centrum Heschela KUL