Piętnasty dzień miesiąca Szwat w kalendarzu żydowskim (w kalendarzu gregoriańskim w tym roku 12 lutego, przyp. red.) jest nowym rokiem i „dniem urodzinowym” dla drzew, nazywanym Tu-Biszwat. Współcześnie święto stało się symbolem przywiązania do ziemi Izraela, dniem budzenia ekologicznej świadomości oraz radosnych spotkań w gronie znajomych.
„Dziś święto Tu-Biszwat jest powszechnie obchodzone z rozbudowanymi rytuałami spożywania owoców, sadzeniem drzew i uroczystościami przypominającymi nam o naszym istotnym związku z rolnictwem i ochroną przyrody" – podkreśla rabin Oded Peles, izraelski edukator, kantor, muzykolog i przewodnik, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL.
Jak zaznacza, pierwsi syjonistyczni osadnicy w Izraelu zaczęli sadzić nowe drzewa nie tylko w celu przywrócenia ekosystemu starożytnego Izraela, ale także jako symbol odnowionego wzrostu narodu żydowskiego powracającego do swojej starodawnej ojczyzny.
Jak świętowali Żydzi?
Tu-Biszwat w Lublinie, podobnie jak w innych miastach w Polsce, było czasem radosnych spotkań osadzonych w tradycji religijnej, ale z wyraźnym związkiem z lokalnym kontekstem rolniczym i ekologicznym. W synagogach i szkołach talmudycznych (jesziwach) odprawiano modlitwy dziękczynne za plony ziemi, a także modlono się o błogosławieństwo dla upraw i drzew w nadchodzącym roku. W niektórych rodzinach miał miejsce specjalny „seder" Tu-Biszwat, podobny do sederu pesachowego. Podawano wówczas cztery różne grupy owoców: te, które mają twardą skórkę, te, które mają miękką skórkę, te, które mają jadalną skórkę, oraz te, które są całkowicie jadalne: figi, daktyle, granaty, migdały, orzechy czy oliwki.
Dlaczego owoce?
Według Kabały (żydowskiego mistycyzmu) wszystkie formy życia - w tym istoty ludzkie - mają w sobie iskry Bożej Obecności. Owoce mają w sobie nasiona i iskry nowego życia oraz potencjał wzrostu. „W żydowskim mistycyzmie ludzkie czyny mogą uwolnić te iskry i pomóc zwiększyć obecność Boga w świecie. W święto Tu-Biszwat kabaliści spożywali owoce związane z ziemią Izraela jako symboliczny sposób uwalniania tych «boskich iskier»” – wyjaśnia rabin Peles.
W kalendarzu żydowskim są cztery dni w roku, które mają funkcję „Nowego Roku”. Każdy z nich jest związany z innym tematem: Rosz ha-Szana czyli żydowski kalendarzowy nowy rok; nowy rok ustanowienia panowania króla; nowy rok na rozpoczęcie płacenia podatków i odprowadzania dziesięciny przekazywanej przez rolników do Świątyni Jerozolimskiej oraz Tu-Biszwat - nowy rok dla drzew.
Tora nakazuje: „Kiedy wejdziecie do kraju i zasadzicie drzewa owocowe wszelkiego gatunku, będziecie uważać ich owoce za nieobrzezane. Trzy lata pozostaną one «nieobrzezane», nie będziecie ich jeść”. Tylko owoce starszych drzew uważano za zdatne do spożywania. Mędrcy ustanowili, więc 15. dzień miesiąca Szwat jako ogólne „urodziny” dla wszystkich drzew, niezależnie od tego kiedy zostały zasadzone. Z tego powodu Tu-Biszwat jest datą graniczną w kalendarzu hebrajskim do obliczania wieku drzew owocowych i odprowadzania podatków [dziesięciny] od owoców. Owoce, które dojrzały przed Tu-Biszwat, należą do poprzedniego roku podatkowego, a te, które dojrzeją po tej dacie zostaną opodatkowane w „nowym roku dla drzew”.
Publikujemy pełny komentarz rabina Odeda Pelesa:
Wszystkiego najlepszego z okazji urodzin dla drzew!!!
Ale czy obchodzimy urodziny drzew i roślin?
Tak! Piętnasty dzień miesiąca Szwat w kalendarzu żydowskim jest nowym rokiem i „dniem urodzinowym” dla drzew.
Mędrcy uczą nas w Misznie, że w kalendarzu żydowskim są cztery dni w roku, które mają funkcję „Nowego Roku”. Każdy z nich jest związany z innym tematem: Rosz ha-Szana, czyli żydowski kalendarzowy nowy rok; nowy rok ustanowienia panowania króla; nowy rok na rozpoczęcie płacenia podatków i odprowadzania dziesięciny przekazywanej przez rolników do Świątyni Jerozolimskiej oraz Tu-Biszwat - nowy rok dla drzew.
Tora nakazuje: „Kiedy wejdziecie do kraju i zasadzicie drzewa owocowe wszelkiego gatunku, będziecie uważać ich owoce za nieobrzezane. Trzy lata pozostaną one «nieobrzezane», nie będziecie ich jeść”. Tylko owoce starszych drzew uważano za zdatne do spożywania. Mędrcy ustanowili więc 15. dzień miesiąca Szwat jako ogólne „urodziny” dla wszystkich drzew, niezależnie od tego kiedy zostały zasadzone. Z tego powodu Tu-Biszwat jest datą graniczną w kalendarzu hebrajskim do obliczania wieku drzew owocowych i odprowadzania podatków [dziesięciny] od owoców. Owoce, które dojrzały przed Tu-Biszwat, należą do poprzedniego roku podatkowego, a te, które dojrzeją po tej dacie zostaną opodatkowane w „nowym roku dla drzew”.
W XVI wieku w świętym mieście Tzfat/Safed, położonym w Galilei, w północnej części Izraela, kabaliści (żydowscy mistycy) nadali świętu Tu-Biszwat dodatkowe znaczenie duchowe i dodali nowe, skomplikowane symboliczne rytuały.
Według Kabały (żydowskiego mistycyzmu) wszystkie formy życia - w tym istoty ludzkie - mają w sobie iskry Bożej Obecności. Owoce mają w sobie nasiona i iskry nowego życia oraz potencjał wzrostu. W żydowskim mistycyzmie ludzkie czyny mogą uwolnić te iskry i pomóc zwiększyć obecność Boga w świecie. W święto Tu-Biszwat kabaliści spożywali owoce związane z ziemią Izraela jako symboliczny sposób uwalniania tych „boskich iskier”.
W dzisiejszych czasach święto Tu-Biszwat stało się symbolem zarówno syjonistycznego przywiązania do ziemi Izraela, jak i dniem budzenia ekologicznej świadomości. Pierwsi syjonistyczni osadnicy w Izraelu zaczęli sadzić nowe drzewa nie tylko w celu przywrócenia ekosystemu starożytnego Izraela, ale także jako symbol odnowionego wzrostu narodu żydowskiego powracającego do swojej starodawnej ojczyzny.
Dziś święto Tu-Biszwat jest powszechnie obchodzone z rozbudowanymi rytuałami spożywania owoców, sadzeniem drzew i uroczystościami przypominającymi nam o naszym istotnym związku z rolnictwem i ochroną przyrody.
Święto opiera się na wersecie z Księgi Rodzaju (2, 15): „Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał”.
Mędrcy nauczali nas, że Bóg poinstruował Adama: „Zobacz Moje dzieła, jakie są piękne i doskonałe. Wszystko, co stworzyłem, stworzyłem dla ciebie. Upewnij się, że nie zrujnujesz i nie zniszczysz mojego świata, ponieważ jeśli go zniszczysz, nie będzie nikogo, kto mógłby go naprawić po tobie” (Midrasz Kohelet Rabbah, 7, 13).
Oprac: s. Eliana Kuryło CB / Monika Stojowska