Rabbi Oded Peles przedstawia nową perspektywę Purim, odkrywając niespodziewane duchowe powiązania z Jom Kipur. W swoim komentarzu dla Centrum Heszela KUL podkreślił, że choć Purim upamiętnia ocalenie narodu żydowskiego od zagłady w starożytnej Persji, dzięki radosnym obrzędom i dobroczynności, jego prawdziwe znaczenie polega na odsłanianiu ukrytych prawd.
„Historia powstania święta Purim, święta ma swoje źródło w Księdze Estery, gdzie los – ‘pur’, czyli losowanie – odgrywa decydującą rolę” – powiedział Rabbi Peles, dodając, że „dlatego te dni nazwano Purim, od pur.”
Wyjaśnił, iż w przeciwieństwie do Jom Kipur, dnia charakteryzującego się postem, modlitwą i wyraźnym uznaniem obecności Boskiej, Purim ukrywa Boską rękę za świętowaniem, przebierankami i ucztowaniem. Rabbi zauważył, że choć Purim obchodzony jest przy okazji radosnych wydarzeń wspólnotowych, stanowi on również moment duchowej refleksji, symbolicznie potwierdzając przyjęcie Tory w czasach króla Achaszwerusa.
Peles podkreślił, że kontrast między tymi dwoma świętami jest uderzający: surowość Jom Kipur zachęca wiernych do poszukiwania przebaczenia i introspekcji, podczas gdy Purim, dzięki swojej zewnętrznej radości, subtelnie ujawnia ukrytą obecność Boga w codziennym życiu. „Na Purim zaproszeni jesteśmy, aby dostrzec ukrytą rękę Boga” – dodał, zwracając uwagę na mistyczne interpretacje zawarte w Midraszu i Kabale, które łączą ukrytą naturę boskiej interwencji z narracją Estery.
Rabbi przypomniał również o midraszowym powiązaniu, w którym imię bohaterki nawiązuje do Boskiej przysięgi „zakryję me oblicze w tym dniu”. Jednak oba święta, mimo swoich odmiennych nastrojów, prowadzą wiernych do bliższego spotkania z tym, co święte. „W Purim obecność Boga jest ukryta pod naturalnymi wydarzeniami, podczas gdy w Jom Kipur Boża obecność jest czymś oczywistym” – wyjaśnia Rabbi.
To nauczanie podkreśla, że duchowość może rodzić się zarówno z pełnych entuzjazmu obchodów, jak i z refleksyjnej powagi, oferując zrównoważoną drogę do zrozumienia relacji między tym, co widzialne, a tym, co ukryte w tradycji żydowskiej.
Centrum Heschela KUL
Publikujemy pełny tekst komentarza:
Historia powstania święta Purim, święta, o którym nie wspomina Tora (Pięcioksiąg Mojżesza), ma swoje źródło w Księdze Estery. Obchodzenie święta Purim jest związane z czterema głównymi przykazaniami (micwot). Obejmują one: czytanie tzw. Megili (Księgi Estery); dawanie pomocy biednym; obdarowywanie prezentami przyjaciół i spożywanie świątecznego posiłku.
Purim upamiętnia ocalenie narodu żydowskiego od zagłady w starożytnej Persji. Święto charakteryzuje się radosnymi zwyczajami takimi jak: przebieranie się w kostiumy, świąteczne posiłki, a także wsparcie społeczne oraz wspólnotowe. Wyraża się to poprzez dawanie jałmużny potrzebującym i dzielenie się specjalnie przygotowanymi prezentami z przyjaciółmi i sąsiadami.
Co zaskakujące, midraszowi mędrcy, a także kabaliści (żydowscy mistycy), zaskakująco łączą Purim z najświętszym dniem w żydowskim kalendarzu – z Jom Kipur (Dniem Pojednania). Jom Kipur charakteryzuje się całkowitym skupieniem na sprawach duchowych, odkładając na bok potrzeby fizyczne i troski doczesne. Jest to święto przepełnione praktyką postu, modlitwy i poszukiwaniem przebaczenia za grzechy.
Purim i Jom Kipur wydają się być sobie całkowicie przeciwne, jednak te dwa święta łączy głęboka więź. Jak to jest możliwe? Istnieje kilka bardzo interesujących powiązań między nimi np. związek językowy. Hebrajskie słowo Purim pochodzi od pur, co oznacza „los” i odnosi się do planu Hamana, który miał na celu zagładę Żydów. W Księdze Estery (9, 26 czytamy): „Dlatego nazwano dni owe Purim, stosownie do nazwy Pur”.
Jom Kippur lub Jom Kippurim (Dzień Pojednania) zawiera w sobie słowo Purim. W Księdze Estery jednym z głównych tematów jest „szczęście i los”, a Bóg wydaje się być wyraźnie nieobecny. Pomimo tego, że ta księga jest częścią Biblii, imię Boga nie jest nigdzie wspomniane w Księdze Estery. Boża obecność działa niejako poza kulisami, przygotowując wybawienie poprzez pozornie naturalne wydarzenia. Midraszowe odczytanie imienia bohaterki „Estera” przypomina Boże zapewnienie (Pwt 31, 18): „Ja [Bóg] zakryję swe oblicze w tym dniu…”. Wersja hebrajska: „haster [wyraz bliski imieniu Estera] astir panai”.
Co więcej - odniesienie Mordechaja dotyczące pomocy przychodzącej do narodu żydowskiego „z innego miejsca” (Est 4:14) jest interpretowane przez mędrców jako pośrednie odniesienie do Boga. W przeciwieństwie do Purim, w Jom Kipur obecność Boga jest wyraźnie potwierdzona i stanowi centralny element obchodów tego dnia. Innym powiązaniem między świętami jest otrzymanie Słowa Bożego - Tory. W Jom Kipur Mojżesz wstąpił na górę Synaj, aby otrzymać drugi zestaw „tablic przymierza” z dziesięcioma przykazaniami (Wj 34,4). Podczas święta Purim, w oparciu o werset „Żydzi postanowili i wzięli na siebie i na potomstwo swoje, i na wszystkich przyłączających się do nich, obowiązek nieprzemijający obchodzenia owych dni, stosownie do pisma...” (Est 9, 27) - mędrcy Talmudu (Traktat Szabat 98a) nauczają, że naród żydowski ponownie przyjął Torę za czasów króla Achaszwerosza. Tym razem jednak uczynili to z pełną radością, oddaniem i miłością do Boga!
Wszystkie te powiązania ujawniają głębszą duchową prawdę: w obu świętach chodzi o ujawnienie tego, co ukryte. W Purim obecność Boga jest ukryta pod naturalnymi wydarzeniami, podczas gdy w Jom Kipur Boża obecność jest czymś oczywistym. Jednak oba święta osiągają ten sam cel - przybliżają nas do Wszechmogącego Boga.
W Purim, poprzez radość i świętowanie, przebieranie się, picie i ucztowanie, jesteśmy zaproszeni do ujawnienia ukrytego Bożego działania w codziennym, przyziemnym życiu. W Jom Kipur, poprzez uroczystą introspekcję, post i powstrzymywanie się od wszelkich cielesnych przyjemności, jesteśmy zaproszeni do odkrywania ukrytej głębi naszej duszy.
Wzajemne oddziaływanie tych świąt przypomina nam, że sacrum można znaleźć zarówno w świętowaniu, jak i w powadze, zarówno w tym, co ukryte, jak i w tym, co oczywiste. Uczy nas to, że duchowa prawda często przychodzi w nieoczekiwanych formach: w purimowym przebraniu lub w świętości dnia Jom Kippur.