Wielkanoc w Kościele łacińskim przypada w tym samym czasie co żydowska Pascha – zbieżność ta zdarza się stosunkowo rzadko, ponieważ obie uroczystości są wyliczane według różnych kalendarzy. Pascha to odkrywanie, jak paschalna wieczerza staje się konkretnym doświadczeniem historii zbawienia poprzez zmysły wzroku, smaku i czucia – pisze s. Eliana Kuryło CB w komentarzu dla Centrum Heschela Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
S. Kuryło przypomina, że Pascha to „święto upamiętniające niewolę Izraelitów w Egipcie i ich ostateczne wyjście na wolność”. Jest „to historia, która ukształtowała żydowską świadomość i wartości. Jest ona do dziś bardzo istotna dla wszystkich ludzi. Warto zauważyć, że Pascha jest najstarszym, nieprzerwanie obchodzonym świętem żydowskim”.
W kontekście Paschy bardzo ważny jest seder (z hebr. „porządek” lub „kolejność”). S. Eliana Kuryło wyjaśnia, że seder jest „bogatą duchowo kolacją”. „Celem uroczystej kolacji jest ponowne przeżycie Wyjścia z Egiptu, ożywienie wspólnej pamięci o fundamentalnej żydowskiej historii oraz medytacja o wybawieniu z niewoli egipskiej” - podkreśla s. Eliana. Podczas sederu spożywa się macę, czyli przaśny chleb, gorzkie zioła (maror), pietruszkę (karpas) zanurzoną w słonej wodzie i słodką pastę zwaną haroset”. Rytuały towarzyszące sederowi opisane są w Hagadzie – modlitewniku używanym tylko podczas Paschy.
Każda ze spożywanych potraw nawiązuje do historii wyzwolenia. Jak zaznacza s. Kuryło, na talerzu sederowym znajdują się „trzy kawałki macy umieszczane jeden na drugim, a następnie przykrywane. Reprezentują one trzy grupy Żydów: Kapłanów, Lewitów i Izraelitów”. Na talerzu sederowym można znaleźć również zeroa, „która nie jest spożywana podczas sederu. Bardziej znana jest jako kość podudzia, wraz z kawałkiem pieczonego mięsa. Reprezentuje baranka, który był ofiarą paschalną w przeddzień wyjścia z Egiptu”.
Żydzi podczas sederu spożywają Beitzah, czyli jajko ugotowane na twardo. Reprezentuje ono przedświąteczną ofiarę przynoszoną w czasach Świątyni. Maror i Hazeret to z kolei gorzkie zioła, symbolizujące gorycz niewolnictwa. „Najczęściej używa się świeżo startego chrzanu, sałaty lub endywii” - dodaje s. Eliana. Haroset to pasta wykonana z mieszanki jabłek, gruszek, orzechów, daktyli i wina. „Jest symbolem zaprawy i cegieł wykonanych przez niewolników dla budowli faraona” - wyjaśnia siostra. Żydzi spożywają też karpas - warzywo, zazwyczaj pietruszkę. „Symbolizuje ciężką pracę Żydów podczas niewoli w Egipcie”.
„Każdy element na talerzu ma swoje konkretne symboliczne znaczenie i pomaga opowiedzieć historię o odkupieniu z niewoli poprzez zmysły wzroku, smaku i czucia” - pisze s. Kuryło i podsumowuje: „Rabin Nachman często przypominał, że Wyjście z Egiptu ma miejsce w każdym człowieku, w każdej epoce, w każdym roku, a nawet każdego dnia. Doświadczanie posiłku sederowego czyni ten punkt bardzo realnym i pomaga pamiętać każdego dnia, ale szczególnie w czasie Paschy, że Bóg może nas wyprowadzić z każdego rodzaju niewoli ku wolności”.
Centrum Heschela KUL
Publikujemy pełny tekst komentarza:
Pascha to odkrywanie jak paschalna wieczerza jest konkretnym doświadczeniem historii zbawienia poprzez zmysły wzroku, smaku i czucia. Pascha, czyli po hebrajsku Pesach (PEH-sach), to święto upamiętniające niewolę Izraelitów w Egipcie i ich ostateczne wyjście na wolność. To historia, która ukształtowała żydowską świadomość i wartości. Jest ona do dziś bardzo istotna dla wszystkich ludzi. Warto zauważyć, że Pascha jest najstarszym, nieprzerwanie obchodzonym świętem żydowskim.
Podstawowym rytuałem Paschy jest seder. Słowo to po hebrajsku oznacza „porządek” lub „kolejność”. Seder jest bardzo bogatą duchowo kolacją, która obejmuje spożywanie symbolicznych potraw: macy, gorzkich ziół (maror), pietruszki (karpas) zanurzonej w słonej wodzie i słodkiej pasty zwanej haroset. Rytuały i liturgia sederu są opisane w Hagadzie – modlitewniku używanym tylko podczas święta Paschy. Celem uroczystej kolacji jest ponowne przeżycie Wyjścia z Egiptu, ożywienie wspólnej pamięci o fundamentalnej żydowskiej historii oraz medytacja o wybawieniu z niewoli egipskiej.
Talerz sederowy tradycyjnie składa się z pięciu lub sześciu elementów jedzenia. Każdy z nich odnosi się do historii wyzwolenia.
Maca - z przaśnego chleba. Na talerzu sederowym trzy kawałki macy umieszczane jeden na drugim, a następnie przykrywane. Reprezentują one trzy grupy Żydów: Kapłanów, Lewitów i Izraelitów.
Zeroa - bardziej znana jako kość podudzia, wraz z kawałkiem pieczonego mięsa reprezentuje baranka, który był ofiarą paschalną w przeddzień wyjścia z Egiptu. Zeroa nie jest spożywana podczas sederu.
Beitzah - to jajko ugotowane na twardo, które reprezentuje przedświąteczną ofiarę przynoszoną w czasach Świątyni.
Maror i Hazeret - to gorzkie zioła, które symbolizują gorycz niewolnictwa. Najczęściej używa się świeżo startego chrzanu, sałaty lub endywii.
Haroset - pasta wykonana z mieszanki jabłek, gruszek, orzechów, daktyli i wina. Jest symbolem zaprawy i cegieł wykonanych przez niewolników dla budowli faraona.
Karpas - jest to warzywo, zazwyczaj pietruszka, które symbolizuje ciężką pracę Żydów podczas niewoli w Egipcie.
Jak widać, każdy element na talerzu ma swoje konkretne symboliczne znaczenie i pomaga opowiedzieć historię o odkupieniu z niewoli poprzez zmysły wzroku, smaku i czucia. Rabin Nachman często przypominał, że Wyjście z Egiptu ma miejsce w każdym człowieku, w każdej epoce, w każdym roku, a nawet każdego dnia. Doświadczanie posiłku sederowego czyni ten punkt bardzo realnym i pomaga pamiętać każdego dnia, ale szczególnie w czasie Paschy, że Bóg może nas wyprowadzić z każdego rodzaju niewoli ku wolności.