1 października mija 12 lat od śmierci Israela Gutmana – chłopaka z warszawskiego getta, bojownika, więźnia Majdanka i Auschwitz, a po wojnie jednego z najwybitniejszych historyków Holokaustu. Jego pełne dramatów życie stało się zarazem misją przekazywania pamięci o Zagładzie.
Bojownik i więzień
Urodzony w 1923 roku w Warszawie Gutman w młodości wstąpił do syjonistycznej organizacji Ha-Szomer Ha-Cair. Podczas II wojny światowej działał w Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i brał udział w Powstaniu w getcie warszawskim. Jego rodzice i starsza siostra zmarli jeszcze przed zrywem. Niespełna 20-letni Israel musiał opiekować się swoją młodszą siostrą, trafiła ona do sierocińca Janusza Korczaka.
W nocy 22 kwietnia 1943 roku Israel brał udział w próbie ugaszenia pożaru na dachu budynku przy ul. Franciszkańskiej 30, został jednak postrzelony w twarz przez napotkanych Niemców.
W nagraniu dla Ośrodka „Brama Grodzka - Teatr NN” Gutman wspominał tamten moment. „Powiedzieli nam: «Stać!» i «Ręce do góry!». I ja miałem ten swój (…) w ręku i strzeliłem do nich. I oni uciekli. Było ich dwóch. Ale rzucili granat i z tego granatu ja do dzisiejszego dnia mam pełno takich [blizn].” – opowiadał Israel Gutman.
Po upadku powstania żydowski bojownik został deportowany do niemieckich obozów Majdanek, Auschwitz i Mauthausen-Gusen, gdzie przeżył piekło marszu śmierci.
Świadek historii
W 1961 roku Gutman wziął udział jako świadek w procesie Adolfa Eichmann. Jego zeznania ukazywały brutalność systematycznych zbrodni nazistowskich i stały się nieocenionym świadectwem dla całego świata. Po wojnie osiedlił się w Izraelu, gdzie poświęcił się edukacji i badaniom nad Holokaustem.
Historyk i edukator
Gutman uzyskał doktorat na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Był redaktorem naczelnym Encyklopedii Holokaustu i głównym historykiem Jad Waszem, autorem m.in. książki „The Jews of Warsaw, 1939–1943: Ghetto, Underground, Revolt” oraz szefem Instytutu Badań nad Holokaustem w Jad Waszem.
Przez wiele lat Israel Gutman współtworzył przestrzeń dialogu polsko-żydowskiego i budowania pamięci o ofiarach. Jego wiedza i autorytet sprawiły, że w latach 2000-2012 był wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej oraz członkiem Międzynarodowego Komitetu Honorowego Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN (2009–2013). Ponadto, zasiadał w Radzie Programowej projektu „Indeks Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”.
___________________
Heschel Center News