22 lipca 1942 roku rozpoczęła się największa akcja eksterminacyjna ludności żydowskiej w okupowanej Europie. W ciągu dwóch miesięcy z warszawskiego getta do obozu zagłady w Treblince Niemcy wywieźli około 254 tys. osób. W ramach uczczenia pamięci blisko 300 tys. ofiar „Wielkiej Akcji”, dziś (22.07) o godz. 18:00, ulicami Warszawy przejdzie Marsz Pamięci organizowany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
Zagłada w centrum Warszawy
W październiku 1939 roku w Warszawie żyło około 360 tysięcy Żydów. Po utworzeniu przez Niemców getta i kolejnych deportacjach liczba ta wzrosła do około 460 tysięcy. Przeludnienie, głód i choroby zbierały śmiertelne żniwo. Jednak najtragiczniejszym momentem był czas od 22 lipca do 21 września 1942 roku – Grossaktion, tzw. „Wielka Akcja”.
Rozpoczęła się ona w cieniu terroru. Dzień wcześniej Niemcy zatrzymali 60 zakładników – przedstawicieli społeczności żydowskiej, w tym członków Judenratu. 22 lipca w getcie pojawiło się obwieszczenie o „wysiedleniu na wschód”, z którego zwolnieni byli tylko nieliczni. Tego samego dnia rozpoczęły się deportacje z Umschlagplatzu – placu przeładunkowego przylegającego do ul. Stawki, Dzikiej i Niskiej. Codziennie wywożono tysiące ludzi.
Adam Czerniaków, przewodniczący Judenratu, odmówił podpisania rozporządzenia obejmującego dzieci i popełnił samobójstwo. Do końca akcji Niemcy zamordowali blisko 300 tysięcy osób.
Marsz Pamięci 2025
W 83. rocznicę rozpoczęcia likwidacji getta warszawskiego, Żydowski Instytut Historyczny po raz czternasty organizuje Marsz Pamięci. Jego uczestnicy wyruszą o godz. 18:00 spod Pomnika Umschlagplatz i przejdą ulicami Muranowa do Ogrodu Krasińskich, gdzie odbędzie się koncert upamiętniający ofiary.
Tegoroczni patroni Marszu to muzycy warszawskiego getta – wśród nich Artur Gold, Paulina Braun czy Josima Feldszuh – artyści, którzy tworzyli mimo tragicznych warunków i zginęli w czasie Zagłady. Koncert zamykający Marsz przywoła ich twórczość w nowych aranżacjach i rekonstrukcjach, m. in. z odnalezionych nut z Archiwum Ringelbluma.
Pamięć i obecność
Marsz Pamięci to nie tylko wydarzenie symboliczne – to także akt sprzeciwu wobec zapomnienia. To krok w stronę przywrócenia imion i historii tym, których życie zostało brutalnie przerwane. W 83. rocznicę „Wielkiej Akcji” warszawiacy i przyjezdni znów wspólnie oddadzą hołd ofiarom, krocząc tą samą trasą, którą kiedyś Niemcy pędzili Żydów na śmierć.
_______________________________________
Heschel Center News