Czemu ma służyć i jaka jest główna idea Centrum Heschela KUL?
Misją Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela będzie pogłębianie dialogu między chrześcijanami a wyznawcami judaizmu. Oczywiście na płaszczyźnie naukowej, także edukacyjnej, ale kluczowe dla nas będzie tworzenie przestrzeni spotkania, np. w postaci konferencji lub wydarzeń kulturalnych; przestrzeni wzajemnych relacji między wyznawcami judaizmu a katolikami. Chcemy by dzięki działalności Centrum mogli spotykać się przedstawiciele obu naszych wielkich religii - nie tylko z Polski, ale z całego świata, by w duchu wzajemnego szacunku, także ciekawości poznawczej, móc się lepiej poznawać, lepiej wnikać w swoją tożsamość.
Czym mogą być dla siebie Żydzi i katolicy i jak mogą przyczynić się do wzajemnego zrozumienia?
Głównym celem tych relacji katolicko żydowskich jest - oczywiście z naszej perspektywy - docieranie do samoświadomości Kościoła. Tylko dzięki wejściu w judaizm, czyli we własne źródła i korzenie chrześcijaństwo może na nowo odczytać samo siebie. W ten sposób możemy głębiej zobaczyć osobę Jezusa Chrystusa, który pochodzi z Palestyny, który jest Żydem, który jest wychowany w tym kontekście żydowskim i dzięki niemu, dzięki wejściu w to środowisko, możemy głębiej zrozumieć jego nauczanie, także nauczanie przekazane nam przez autorów Nowego Testamentu... Ponadto rozwijanie relacji katolicko-żydowskich ma służyć wzajemnemu spotkaniu - ma pokazać, że jesteśmy sobie bliscy, że więcej nas łączy niż dzieli, że razem potrafimy przemieniać ten świat i dokonywać wielu wartościowych rzeczy, które sprawiają, że dobro zwycięża nad złem, prawda zwycięża nad kłamstwem, a światło zwycięża nad ciemnością.
Proszę wskazać główne zadania Centrum Heschela KUL...
To oczywiście badania naukowe i działalność edukacyjna, a także organizowanie wydarzeń o charakterze kulturalnym, jak np. spotkania z wybitnymi historykami czy pisarzami zajmującymi się katolicko-żydowską tematyką.
Ważne jednak będzie przełożenie tych wyników badań naukowych na język, który będzie jasny i zrozumiały dla większości obywateli Polski i Izraela, tak by pozytywnie oddziaływać na nasze wspólnoty, by poprawiać wzajemne rozumienie. Np. jednym z pierwszych naszych przedsięwzięć - jeszcze w okresie zbliżającego się Adwentu - będzie wzajemne spojrzenie na Biblię - chcemy, aby rabini komentowali teksty Ewangelii, a katoliccy uczeni, żeby komentowali teksty żydowskich parasz, które są czytane w synagogach. Mam nadzieję, że w ten sposób, dzięki obustronnemu spojrzeniu z jednej strony Żydów na teksty chrześcijańskie i katolików na teksty żydowskie, uda nam się głębiej wniknąć w teksty biblijne - w Torę i w Ewangelię.
Tak jak wspomniałem, ważne będzie organizowanie przestrzeni, gdzie katolicy i Żydzi będą mogli ze sobą bezpośrednio porozmawiać, poznać się bliżej i dlatego w najbliższym czasie zorganizujemy wykład pani Susannah Heschel na temat życia patrona naszego Centrum Abrahama J. Heschela i jego przesłania dla współczesnego świata. Chcemy także upamiętnić osobę ks. Grzegorza Pawłowskiego (Jakuba Hersza Grinera) w pierwszą rocznicę jego śmierci. Kapłan ten łączył w swojej osobie dwa światy – żydowski i chrześcijański.
Pragniemy także otworzyć siedzibę Centrum w obecnym budynku Collegium Iuridicum, niezwykłym miejscu, bardzo znaczącym i symbolicznym dla miasta Lublina, a także dla Żydów, ponieważ to tam mieścił się niemiecki sztab Akcji "Reinhardt", niosącej Żydom Zagładę. W związku z tym zorganizujemy konferencję, która ukaże, że dobro jest silniejsze od zła, a miłość tryumfuje nad nienawiścią. Dobra merytoryczna dyskusja to fundament wzajemnego poznania, zwłaszcza, że zarówno katoliccy uczeni, jak i myśliciele żydowscy nie mają zbyt wielu okazji, żeby w liczniejszym gronie spotkać się i porozmawiać.
To, na czym nam również zależy to dokumentowanie i upamiętnianie przeszłości, w tym także honorowanie tych osób, które z narażeniem życia i zdrowia - swojego i bliskich - udzielili pomocy osobom, którym groziła śmierć m.in. z powodu niemieckiej czy sowieckiej okupacji. W ten sposób chcemy, by powstała Multimedialna Encyklopedia Sprawiedliwych - wprowadzimy tam hasła dotyczące bohaterów - Sprawiedliwych ratujących życie innych osób podczas II wojny światowej - życie zarówno Żydów, jak i Polaków; będą to zarówno Sprawiedliwi wywodzący się z polskich korzeni i z korzeni żydowskich i z innych narodów. Mamy nadzieję wydobyć z popiołów zapomnienia naszych bohaterów, Sprawiedliwych i chcemy to zrobić w formie multimedialnej - dostępnej dla szerokiej rzeszy odbiorców, tak żeby można było pokazać, że w wielu wypadkach bardzo trudnych, to dobro zwyciężało nad złem.
Dlaczego patronem Centrum został Abraham Joshua Heschel?
Rabin i profesor Abraham Joshua Heschel to człowiek bardzo wybitny, łączący w sobie wiele światów - jest z jednej strony teologiem, rabinem, człowiekiem otwartym na Boga, człowiekiem promującym duchowość, a z drugiej strony jest także poetą i przy tym wybitnym znawcą ludzkiej duszy, którego utwory są spowite bardzo głębokim poszukiwaniem prawdy o człowieku, dzięki czemu jego myśl jest myślą uniwersalną. Heschel jest nam bliski, nam Polakom. Urodził się w Warszawie i pochodził z wybitnych rodzin chasydzkich, więc może być wzorem nie tylko dla Żydów, ale także dla wyznawców innych religii, także dla chrześcijan.
Niesłychanie ważne jest też to, że Heschel - podczas Soboru Watykańskiego II - współpracował nad deklaracją "Nostra Aetate" z 1965 roku, w której ojcowie soborowi określili relacje Kościoła katolickiego do innych religii, w tym do judaizmu. Wielką zasługą Abrahama Joshuy Heschela było wskazanie na głęboką wewnętrzną relację między judaizmem i chrześcijaństwem, na to, że judaizm jest religią Przymierza, z której wyrasta chrześcijaństwo.
To naprawdę fascynująca postać i warto sięgać do jego książek. Np. w znakomitym utworze "Szabat" Heschel bardzo głęboko wyraził jedno ze swoich najważniejszych przekonań, że Bóg jest tym, który przekracza granicę religii, granicę różnych wyznań. Bóg jest tym, który łączy ludzi. Naprawdę trudno oderwać się od wielu jego myśli, które nam przekazał - Heschel jest kimś w rodzaju przewodnika, który prowadzi do drugiego człowieka, a także do Boga.
Ważną sprawą wydaje się, że Centrum Heschela KUL będzie związane z Lublinem, w którym ponad 80 lat temu - przed Holokaustem - żyła ogromna społeczność żydowska...
Lublin jest pod tym względem bardzo ważnym miastem. Tutejsza wspólnota żydowska prowadziła Jesziwę, czyli wyższą szkołę talmudyczną, która kształciła rabinackie elity. W Lublinie znajdowały się też liczne synagogi, to tutaj tętniło jedno z serc żydowskiej Europy Środkowo-Wschodniej. Byłoby wspaniale, gdyby dzięki działalności Centrum Heschela KUL, to życie żydowskie choć trochę do Lublina wracało, było przez nas wskrzeszane. To jest też ważne dlatego, żeby Żydzi, którzy odwiedzają Polskę widzieli w niej nie tylko miejsce niemieckich nazistowskich obozów zagłady, ale miejsce, gdzie kultura żydowska kwitła przez setki lat.
***
Ks. prof. Mirosław S. Wróbel - poza nowymi obowiązkami związanymi z prowadzeniem Centrum Heschela KUL - kieruje na KUL Sekcją Nauk Biblijnych, jest także tłumaczem Biblii Aramejskiej i badaczem literatury rabinicznej; uzyskał doktorat z nauk biblijnych na École Biblique w Jerozolimie.