Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich im. Abrahama J. Heschela - nowa jednostka naukowa, edukacyjna i kulturalna, która ma pogłębiać relacje katolicko-żydowskie w wymiarze międzynarodowym - rozpoczęło 17 października swoją działalność na KUL. Badania naukowe, działalność wydawnicza, wymiana studentów, a także międzynarodowe sympozja, konferencje, debaty oraz wydarzenia kulturalne to najważniejsze zadania tej instytucji.
- Inauguracja Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela jest wydarzeniem historycznym i jestem przekonany, że nie tylko dla naszego uniwersytetu - podkreślił rektor KUL ks. prof. Mirosław Kalinowski, przypominając, że myśl utworzenia ośrodka naukowo-edukacyjnego tego typu dojrzewała podczas wielu ważnych spotkań i rozmów od pierwszych miesięcy jego posługi jako rektora KUL.
- Filary, na których opiera się działalność Centrum można podsumować hasłem: Wspólna Biblia - Wspólna przeszłość - Wspólna przyszłość. Odnoszą się one do wspólnych korzeni biblijnych, do wspólnoty dziejów obu społeczności, jak również do potrzeby kształtowania przyszłości opartej na dialogu i otwartości na wielokulturowość - powiedział rektor KUL, prezentując główne założenia i idee Centrum Heschela. Dodał też, że z radością przyjął wiadomość, iż Watykan w zapowiedziach najważniejszych wydarzeń tygodnia w Kościele katolickim umieścił inaugurację tego Centrum. - To dla nas zaszczyt i wyzwanie - mówił.
Uroczystość inauguracji Centrum Heschela KUL odbyła się w Centrum Transferu Wiedzy przy głównej siedzibie uczelni. Transmisja z wydarzenia dostępna jest w języku polskim: https://youtu.be/HM4R0Ax0q3g
oraz w języku angielskim https://youtu.be/yBLETu8Cysk.
Inicjatywa powołania Centrum Heschela KUL została pozytywnie przyjęta przez środowiska żydowskie.
Ambasador Izraela w Polsce Yacov Livne ocenił, że Centrum Heschela KUL nie tylko będzie pełniło posługę badawczą, ale przede wszystkim będzie kształtować postawę otwartości na dialog pomiędzy narodami polskim i żydowskim. - Skupiając się na działalności naukowo-badawczej, Centrum otwiera się na zagadnienia związane z historią, kulturą i dziedzictwem Żydów, jak również na relacjach polsko-żydowskich na przestrzeni wieków, w tym współczesności - napisał dyplomata w liście do uczestników uroczystości. - Cieszę się, że znajdujemy coraz to lepsze, właściwe sposoby rozmawiania o przeszłości - dodał. Ponadto Yacov Livne zaznaczył konieczność kontynuowania prowadzenia pełnego szacunku i zrozumienia dialogu międzyreligijnego, którego propagatorem był patron centrum - Abraham Joshua Heschel. - Musimy kontynuować jego misję w zakresie obopólnego zrozumienia i szacunku. Jestem przekonany, że centrum wspomoże nasze społeczeństwa, a efekty będziemy obserwować w niedalekiej przyszłości - podkreślił dyplomata.
Córka patrona Centrum - prof. Susannah Heschel, która prowadzi badania w Dartmouth College w USA, przypomniała najważniejsze idee swojego ojca, także dotyczące dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. - Oby nasz dialog stał się modlitwą - podkreśliła prof. Susannah Heschel, wskazując na wartość ducha współpracy i dialogu między judaizmem a chrześcijaństwem. - To, co państwo robicie jest zgodne z przesłaniem mojego ojca, żeby nie być obojętnym wobec siebie - mówiła prof. Heschel, podkreślając też, że Polska w ostatnich miesiącach pokazała całemu świata "wielką dawkę miłości i otwartości" na uchodźców z Ukrainy.
Działający na rzecz dialogu międzyreligijnego rabin Abraham Skórka, który od wielu lat przyjaźni się z papieżem Franciszkiem, podkreślił, że KUL - tworząc Centrum Heschela - daje pozytywną odpowiedź na wezwanie kierowane do Żydów i katolików, by zmieniali bieg historii.
- Dzisiaj obejmujecie swojego żydowskiego brata z zobowiązaniem do naprawienia błędów przeszłości i stworzenia dróg dialogu, które pozwolą na przyszłość pełną wzajemnego zrozumienia, pokoju i serdeczności. W tej przyszłości każdy człowiek i naród odnajdzie swoją własną drogę duchową, która zbliży go do Stwórcy - napisał rabin Abraham Skórka w przesłaniu na uroczystość inauguracji Centrum Heschela KUL.
Łaciński patriarcha Jerozolimy abp Pierbattista Pizzaballa, który był również gościem KUL na inauguracji roku akademickiego 2022/2023, przypomniał, że historia relacji chrześcijańsko-żydowskich była trudna, dlatego tak wielką wartością jest dialog między bratnimi religiami. - Dialog chrześcijańsko-żydowski jest pierwszym i najbardziej ważnym typem dialogu, bo to jest dialog z naszymi korzeniami. Nie możemy mieć dostępu do nauczania Jezusa Chrystusa, jeżeli nie zdajemy sobie sprawy z jego żydowskich korzeni - mówił arcybiskup, przypominając też jedną z najważniejszych książek Heschela pt. "Bóg w poszukiwaniu człowieka".
Prymas Polski, metropolita gnieźnieński, abp Wojciech Polak zaznaczył w przesłaniu na inaugurację, że każde nowe centrum dialogu katolicko-żydowskiego jest świadectwem otwartości między wyznawcami obu wielkich religii. - Myślę, że w Lublinie, szczególnie w tej części naszej ojczyzny, która w przeszłości była naznaczona obecnością dużych wspólnot żydowskich, że to Centrum da nową możliwość nie tylko poznania i zbliżenia się do myśli żydowskiej - powiedział prymas Polski.
Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki podkreślił z kolei, że Centrum Heschela KUL jest realizacją deklaracji soborowej "Nostra aetate" i nauczania Kościoła wyrażonego przez kolejnych papieży. - Deklaracja "Nostra aetate" przypomina, że z żadną inną religią Kościół katolicki nie pozostaje w tak bliskiej relacji, ani z żadnym innym narodem nie łączy go tak ścisła więź, jak z judaizmem - zaznaczył w liście do uczestników inauguracji. Przypomniał też rolę papieża Jana Pawła II, który jest wzorem do naśladowania w dialogu katolicko-żydowskim. - Był pierwszym papieżem, który modlił się razem z rabinem o pokój, pierwszym papieżem, który wszedł do synagogi i który odwiedził niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Jan Paweł II jako pierwszy papież modlił się pod Murem Płaczu, prosząc Boga o wybaczenie i wzajemne braterstwo. Podkreślał również, że antysemityzm jest grzechem - napisał abp Stanisław Gądecki.
Również wielki kanclerz KUL, metropolita lubelski abp Stanisław Budzik przypomniał nauczanie II Soboru Watykańskiego i jego wielkie znaczenie dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. - Z żadną inną religią nie jesteśmy tak powiązani jak z judaizmem. Kto spotyka Jezusa, ten spotyka też judaizm - mówił. Arcybiskup przytoczył też słowa Byrona L. Sherwina - ucznia i sekretarza Abrahama J. Heschela, który nazwał mistrza "klejnotem z Bożego skarbca". - Jego życie było symfonią szlachetnych czynów i wzniosłych myśli. Wyjątkowo skutecznie potrafił wiązać mądrość przeszłości z problemami teraźniejszości - mówił abp Stanisław Budzik.
List do uczestników skierował również prymas senior abp Henryk Muszyński, który w przeszłości był m.in. metropolitą gnieźnieńskim. - Jestem przekonany, że działalność Centrum przysłuży się dobrze obiektywnemu dialogowi, wzajemnym braterskim relacjom z naszymi starszymi braćmi w duchu soborowego "Nostra aetate", nauczania św. Jana Pawła II, a także znanego i powszechnie cenionego żydowskiego myśliciela Abrahama Joshuy Heschela - podsumował.
Podczas ceremonii, która zakończyła się wręczeniem nominacji dla Zarządu Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela oraz wystąpieniem kantora Synagogi Gdańskiej Symchy Kellera, przedstawiono też Komitet Honorowy oraz Radę Naukową Centrum nowej instytucji.
Dyrektorem Centrum Heschela KUL jest biblista ks. prof. Mirosław S. Wróbel, który na KUL kieruje Sekcją Nauk Biblijnych; ponadto jest tłumaczem Biblii Aramejskiej i badaczem literatury rabinicznej. Doktorat z nauk biblijnych uzyskał na École Biblique w Jerozolimie.
Funkcję zastępców dyrektora pełnią dr hab. inż. Witold Mędykowski oraz ks. dr Paweł Rytel-Andrianik. Pierwszy z nich to historyk, politolog i archiwista, specjalizujący się w m.in. w historii Żydów polskich i Holokaustu. Z kolei ks. Rytel-Andrianik, biblista i orientalista, uzyskał doktorat z nauk biblijnych i archeologii w Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie oraz doktorat z nauk orientalnych (w zakresie judaistyki i hebraistyki) na Uniwersytecie w Oxfordzie.
Siedzibą Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama Joshuy Heschela będzie Collegium Iuridicum KUL przy ul. Spokojnej 1 w Lublinie. Wśród pierwszych projektów Centrum Heschela KUL, już w okresie Adwentu będzie wspólne katolicko-żydowskie spojrzenie na Biblię - rabini będą komentować teksty Ewangelii, z kolei katoliccy uczeni przeanalizują teksty parasz, które są czytane w synagogach.
W składzie Rady Naukowej i Komitetu Honorowego nowopowstałej instytucji znaleźli się m.in. rabin prof. Abraham Skórka z Argentyny, dyrektor ds. Kontaktów Międzyreligijnych Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego Rabin David Rosen, profesor Uniwersytetu Nowojorskiego Rabin prof. Lawrence H. Schiffman, profesor Studiów Nowego Testamentu E. Rhodes i Leona B. Carpenter w Vanderbilt University Divinity School w Nashville prof. Amy-Jill Levine, prof. Glenda Abramson z Uniwersytetu w Oxfordzie, łaciński patriarcha Jerozolimy abp Pierbattista Pizzaballa, dyrektor Międzynarodowego Ośrodka Badań nad Historią i Dziedzictwem Kulturowym Żydów Europy Środkowej i Wschodniej prof. dr hab. Sławomir Żurek oraz prof. Yagil Limore z Uniwersytetu Bar Ilan w Tel Awiwie.
***
Działalność naukowa Centrum będzie koncentrować się na zagadnieniach historii, kultury i dziedzictwa żydowskiego, głównie na ziemiach polskich, ale także w Europie, Izraelu i na świecie. Przedmiotem badań będzie całościowe ujęcie kwestii wzajemnych stosunków polsko-żydowskich i wspólnego dziedzictwa kulturowego. Wśród zadań w tym obszarze będzie przygotowywanie publikacji naukowych, wydawnictw źródłowych, leksykonów, publikacji o charakterze popularyzatorskim oraz organizowanie konferencji naukowych, forum, spotkań i dyskusji na wybrane zagadnienia z obszaru badań.
Działalność edukacyjna Centrum ma kształtować dojrzałe postawy obywatelskie, szczególnie wśród ludzi młodych; tu ważne jest rozwijanie dialogu międzyreligijnego i międzynarodowego. Wśród planowanych zadań są m.in. uruchomienie programu visiting professors i wykładowców zewnętrznych w ramach zajęć na KUL, programu wymiany studentów między KUL a uniwersytetami w Izraelu, przygotowywanie wspólnych projektów upamiętniających życie i męczeństwo osób narodowości żydowskiej i polskiej, angażujące młodzież z Polski i Izraela.
Ważnym aspektem działalności Centrum Heschela będzie także medialna edukacja społeczna - upowszechnianie wiedzy i kształtowanie świadomości społecznej poprzez regularne publikacje medialne na temat wyników badań i wydarzeń związanych z działalnością Centrum.
Działalność kulturalna Centrum ma z kolei za zadanie przybliżać kulturę żydowską oraz wzajemne przenikanie się kultur żydowskiej, polskiej i europejskiej. Planowane są prezentacje filmów dokumentalnych i fabularnych o tematyce żydowskiej i izraelskiej, spotkań z pisarzami i twórcami kultury, dziennikarzami, wybitnymi historykami i badaczami innych dziedzin, organizowanie wystaw połączonych z wykładami, których celem będzie pokazanie rożnych aspektów kultury żydowskiej, wspólnej historii i martyrologii, współorganizacja uroczystości rocznicowych upamiętniających ofiary totalitaryzmów, współpraca związana z opieką nad miejscami pamięci, cmentarzami, pomnikami architektury oraz wykorzystanie nowoczesnych mediów w prezentacji kultury żydowskiej i jej związków z kulturą polską i europejską.