Bibliotekę Uniwersytecką i Collegium Iuridicum KUL łączy bolesna historia związana z Akcją “Reinhard” - zagładą Żydów pod okupacją niemiecką. W Collegium Iuriducum gabinet miał Odilo Globocnik, jeden z głównych organizatorów i wykonawców zbrodniczego przedsięwzięcia, a w pomieszczeniach biblioteki znajdowały się magazyny, gdzie gromadzono zagrabiony majątek Żydów: złoto, diamenty, pieniądze, drogie ubrania.
Pamięć o tych wydarzeniach przywoła wystawa “Akcja, która zabiła miasto. Opowieść o Lublinie i jego żydowskiej społeczności w cieniu Zagłady na podstawie fotografii i dokumentów z kolekcji Norberta Podleśnego. Wystawa ku pamięci ofiar akcji "Reinhardt", na której otwarcie zaprasza rektor KUL, ks. prof. Mirosław Kalinowski.
- Nie zapominamy o tej trudnej historii - budujemy przyszłość, której fundamentem jest refleksja nad pamięcią i źródłem naszej tożsamości. Pochylamy się nad tymi, którym przyszło żyć i umierać przedwcześnie, w zaskoczeniu, w okrucieństwie - mówi rektor KUL, ks. prof. Mirosław Kalinowski.
Miejsca, które były świadkami tragicznych wydarzeń
16 marca 2025 r. przypada 83. rocznica rozpoczęcia akcji „Reinhardt”, prowadzonej pod okupacją niemiecką i związanej z nią likwidacji lubelskiego getta. Jest to data szczególna, także w historii Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, która od 1949 r. mieści się przy ul. Fryderyka Chopina 27. W czasie II wojny światowej budynek został zajęty przez okupantów na magazyn akcji „Reinhard”.
- Fakt ten nie jest powszechnie znany, a zbliżające się obchody stanowią dla pracowników Biblioteki, miejsca tak głęboko związanego z tragicznymi wydarzeniami wojennymi, okazję do upamiętnienia Ofiar i skłonienia do refleksji, do zatrzymania się na chwilę w miejscach obok których codziennie przechodzimy - mówi Jadwiga Jaźwierska z Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, kustosz wystawy.
Zaprojektowany w 1937 roku dla Akcji Katolickiej gmach był w czasie okupacji hitlerowskiej miejscem, w którym gromadzone było mienie zagrabione Żydom. Po zakończeniu II wojny światowej został przekazany w użytkowanie Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu przez ówczesnego biskupa lubelskiego ks. Stefana Wyszyńskiego.
Na mapie zbrodniczego przedsięwzięcia znalazł się również budynek dawnego gimnazjum im. Stefana Batorego, obecnie Collegium Iuridicum KUL przy ul. Spokojnej 1, gdzie w jednym z pomieszczeń mieści się aktualnie siedziba Centrum Heschela KUL. Jak przypomina ks. dr Paweł Rytel-Adrianik, dyrektor Centrum Heschela: w latach 1942-1943 sztab akcji „Reinhardt”, której celem według protokołu konferencji w Berlinie/Wannsee z 20 stycznia 1942 r. było „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”, czyli wymordowanie ludności żydowskiej w 5 dystryktach Generalnego Gubernatorstwa i grabież jej mienia.
Przejmujące i unikatowe archiwum kolekcjonera
W związku z nawiązaniem przez Bibliotekę Uniwersytecką KUL współpracy z lubelskim kolekcjonerem Norbertem Podleśnym, właścicielem unikatowych zbiorów obejmujących nieprezentowane wcześniej publicznie pamiątki po społeczności żydowskiej, takie jak fotografie, pocztówki, druki ulotne, dokumenty, broszury, spisy i inne artefakty, KUL opracował ekspozycję niezwykle cennych źródeł historycznych dokumentujących tę dramatyczną część dziejów Lublina.
Fotografie i inne dokumenty z kolekcji Norberta Podleśnego są rzadkim i wyjątkowym źródłem historycznym, niosącym przejmujące treści. Zobaczymy zdjęcia przedwojennych dzielnic żydowskich Lublina, jego mieszkańców, fotografie lubelskiego getta i dokumenty z okresu okupacji. Otwarciu wystawy towarzyszyć będzie spotkanie z historykami, ekspertami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz lubelskich ośrodków nauki i kultury. W Akademii Nowoczesnych Mediów i Komunikacji KUL powstał także film-miniatura, który stanowi dopełnienie wystawy.
Obrazy i miejsca przemówią wspólnie
Z uwagi na miejsca, w którym będzie odbywało się wydarzenie (część plansz zostanie umieszczona w Collegium Iuridicum), prezentowane obiekty zyskają szczególny wydźwięk i kontekst. - Fakt, że znany kolekcjoner zdecydował się pokazać część swoich unikatowych zbiorów po raz pierwszy właśnie w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL, jest powodem do wyrażenia słów wdzięczności za zaufanie, a jednocześnie pozwala nam pełniej poznać tragiczny los Ofiar Zagłady - podsumowuje kustosz Jadwiga Jaźwierska.
Organizatorami wystawy są: Biblioteka Uniwersytecka, Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich im. Abrahama J. Heschela, Akademia Nowoczesnych Mediów i Komunikacji KUL. Otwarcie wystawy: 21 marca, g. 10.00, Biblioteka Uniwersytecka KUL.
——
Akcja zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie rozpoczęła się w Lublinie 16/17 marca 1942 r. Początkowo deportacje objęły Lublin i Lwów oraz części dystryktów lubelskiego i galicyjskiego. Podczas I fazy trwania operacji, którą od początku dowodził austriacki nazista Odilo Globocnik, ponad 60 000 Żydów zostało wysłanych do obozu zagłady w Bełżcu. Kilka tysięcy osób rozstrzelano w poszczególnych miejscowościach, przede wszystkim na terenie dystryktu Galicja. Masowe egzekucje stanowiły także nieodłączny i przerażający element całej operacji. Rozstrzeliwano przede wszystkim osoby, które Niemcy określili jako „niezdolne do transportu” czyli ludzi starszych, niedołężnych, inwalidów i dzieci bez rodziców. Niekiedy mordowano na miejscu całe społeczności żydowskie, mieszkające w miejscowościach oddalonych od linii kolejowych.